In 2015 verscheen het praktijkvoorbeeld van Piter Jelles De Dyk over de invoering van het bioritmerooster. Hoe gaat het nu met de school en hoe kijken ze terug op het veranderproces?
Maatwerk door visie
“De reden om iets aan ons onderwijs te veranderen was dat we meer gemotiveerde leerlingen wilden en maatwerk wilden leveren”, vertelt docent Hans Krabbendam. Het bioritmerooster is eigenlijk maar één onderdeel van de vier pijlers waarmee de school van start wilde gaan. De schoolleider van destijds, Hawé van der Panne, ging met een kopgroepje aan de slag met het vormen van een nieuwe visie op basis van vier pijlers:
- Het bioritmerooster: les na 09:00 uur en alle intensieve lessen worden tussen 10:00- 14:00 uur ingepland. Eerder beginnen leidt tot slaapgebrek bij tieners blijkt uit onderzoek.
- Het bieden van keuzemogelijkheden: leerlingen kiezen voor vijf uur in de week hun eigen vakken.
- Leerlingen belonen met vrijheid: als leerlingen hun lesstof afhebben en geen onvoldoendes staan mogen ze eerder naar huis.
- Invoeren van het versneld/vervroegd examen.
Plan van aanpak
De schoolleider had een duidelijke visie en samen met een groepje enthousiaste leraren is in anderhalf jaar tijd veel vergaderd over de uitvoering van de vier pijlers in de school. “Doordat we hier echt de tijd voor hebben genomen en de docenten allemaal hun zegje konden doen, kwamen we tot een plan dat breed gedragen werd door de school. Voor zover ik weet is er niemand bij ons op school vertrokken door de veranderingen”, vertelt Hans.
Fouten maken mag
Ook in de ouderraad werden de nieuwe plannen besproken, met de mededeling dat we met iets nieuws gingen starten en er dus ook dingen fout kunnen gaan. “Ook als docent moet je accepteren dat dingen fout gaan als je gaat experimenteren en dat dit niet erg is. Door je kwetsbaar op te stellen en dit ook te communiceren met ouders en leerlingen kun je pas echt starten met de veranderingen doorvoeren.”
Aan de slag
In het schooljaar 2015-2016 ging de school van start met het nieuwe bioritmerooster en het beloningssysteem. De lessen werden verkort naar 45 minuten en door de invoering van de keuzeuren leverden sommige docenten een lesuur in. “Dit was een moeilijk proces want het was voor iedereen ontzettend wennen”, legt Hans uit. “Ineens moest iedereen de instructie in veertig minuten knallen en moesten de lessen dus anders worden ingericht. Dit betekent veel voor je didactiek.” Ook kregen leraren trainingen om hun coachende vaardigheden te ontwikkelen, zodat ze de leerlingen die meer keuzevrijheid kregen goed konden begeleiden.
Vraag het aan de leerling
Volgens Hans was de enige manier om te veranderen om gewoon ‘te gaan’. “Durven loslaten, ideeën hebben en uitproberen.” Hans was al langer bezig met het uitproberen van nieuwe werkvormen, maar merkt dat hij door de veranderingen steeds meer ruimte krijgt om deze verder te ontwikkelen. “Wat ik vooral geleerd heb is om het gesprek met de leerling aan te gaan. Door aan de leerling zelf te vragen hoe hij of zij het beste leert en wat hij of zij van mij nodig heeft. Al pratende kom je erachter wat beter kan en dit neemt weerstand weg bij de leerling.”
Successen vieren
Alle leraren gingen op een andere manier om met de veranderingen. Sommigen hielden nog vast aan oude methodes en paste deze aan de nieuwe situatie aan, anderen maakten grotere aanpassingen. “Maar omdat we in gemeenschappelijkheid hadden geconstateerd dat het beter kon en moest, kon de verandering succesvol zijn”, aldus Hans. Na een jaar kwamen de eerste resultaten binnen. “We sloegen allemaal stijl achterover. Binnen een jaar waren de onvoldoendes in leerjaar 1 gedaald met 88% en in leerjaar 2 en 3 met 42%. Dit deed ontzettend veel met onze motivatie, want deze successen voelden en vierden we met elkaar.”
Doorontwikkeling
Door het succes van het eerste jaar besloot de school verder door te ontwikkelen. Het bioritmerooster start nog steeds na 09:00 uur, maar besloten werd om leerlingen negen keuzeuren in plaats van vijf te geven. Ook is het beloningssysteem aangescherpt. Leerlingen kiezen, vaak met behulp van hun coach, de keuzeuren en extra ondersteuningslessen. Ook krijgen ze bij de meeste vakken steeds meer keuze in hoe ze opdrachten uitwerken.
Onomkeerbare verandering
Alhoewel veel leraren meegroeien in de verandering, merkt Hans wel dat er nog niet in de hele school sprake is van een lerende cultuur. “Ik zou graag zeggen van wel, maar ik merk dat alle veranderingen die we doorvoeren getrokken worden door een klein groepje enthousiaste leraren.” Wel heeft er volgens Hans een onomkeerbare verandering plaatsgevonden. “Ik kan me niet voorstellen dat we ooit weer teruggaan naar de oude mavo.”
Onvoorziene zaken
Inmiddels is het drie jaar later en heeft de school de veranderingen uitgebreid geëvalueerd door in gesprek te gaan met leerlingen. Hieruit kwamen ook onvoorziene zaken naar voren. “Zo kwamen we erachter dat de reden waarom leerlingen voor een bepaald keuzevak kiezen, anders is dan we dachten. Het blijkt dat leerlingen vooral een vak kiezen voor hun vriendjes en vriendinnetjes en niet om extra begeleiding te krijgen”, vertelt Hans. Ook blijkt dat de coaching niet helemaal op het gewenste niveau is. “Hoewel leraren trainingen hebben gevolgd, zien we toch dat het veel meer tijd kost om goed te leren coachen.”
Kijken wat beter kan
“Misschien hebben we de leerlingen toch te veel vrijheid gegeven. We zijn nu in gesprek met leraren en leerlingen om te kijken wat volgend jaar beter kan. Bijvoorbeeld weer terug naar het aanbieden van vijf keuzevakken”, zegt Hans. Wat betreft de coaching wil de school meer gaan kijken naar de individuele talenten van leraren. “Iedereen heeft zijn eigen kwaliteiten en we moeten gaan kijken hoe deze het beste benut kunnen worden. We voelen allemaal dat we moeten blijven evalueren en continu moeten bijspijkeren. En zo zijn we weer onze visie aan het herzien”, sluit Hans af.
Meer lezen over roostering
- ‘’Coaching is essentieel bij roostervrij leren’’
- Uitdagende keuzelessen voor elke leerling.
- Nieuw onderwijs, nieuw rooster.
De veranderingen zoals beschreven in dit praktijkvoorbeeld liepen in verschillende fases, die je kunt terugvinden op de routekaart veranderaanpak. 
