Voor CSG Het Noordik en het Erasmus was het dalende leerlingenaantal in de regio een aanleiding om in 2017 de handen in een te slaan en te experimenteren met gepersonaliseerd leren en coaching. Op beide scholen startte een pilot waarin 20 leerlingen een gepersonaliseerd traject volgen.
Krimp als aanleiding voor vernieuwing
Naar verwachting hebben de Almelose vmbo’s over enkele jaren te weinig leerlingen per school, waardoor het niet meer lonend is om op elke school de bovenbouw aan te bieden. Voor Jeroen Langbroek, schoolleider van CSG Het Noordik, was dit de aanleiding om de samenwerking met andere vmbo’s in Almelo te zoeken. “Zonder afstemming buitelen we over elkaar heen met de werving van nieuwe leerlingen.” Het Noordik en Het Erasmus ontwikkelden samen de Aanpak Vmbo Anders (AVA).
Een schooldag in AVA
De 20 vmbo-leerlingen in de pilotklas van AVA beginnen elke dag met een contactmoment met hun persoonlijke mentor, waarin zij afspreken wat ze gaan doen, wat hij/zij aan het eind van de dag bereikt wil hebben en welke leraren die dag beschikbaar zijn voor vragen. De klas bestaat uit leerlingen van drie niveaus (theoretisch, basis en kader). Ze hebben een basislokaal voor instructiemomenten en de dag is ingedeeld in blokken van vier uur in plaats van lessen.
Ruimte
Er zijn enkele verplichte instructiemomenten, maar er is vooral veel ruimte voor leerlingen om zelf te bepalen aan welk vak ze werken, op welke plek ze dit willen doen en wanneer ze pauze willen houden. Ook zijn er veel samenwerkingsopdrachten, waarbij leerlingen van verschillende niveaus samen aan vakoverstijgende projecten werken. Hierbij ligt de focus op het ontwikkelen van vaardigheden, naast het opdoen van kennis.
Coach in plaats van vakdocent
Leraren in de AVA-klas zijn breder inzetbaar. Docent Stefan Kruger van het Erasmus: “Leerlingen zijn niet alleen met jouw vak bezig. Ik help ze ook met andere vakken, voor zover ik kan. Ik coach de leerlingen bij het plannen, zodat ze rekening houden met de beschikbaarheid van vakleraren. Je hebt genoeg ruimte om alle leerlingen te bedienen, want je hebt vier uur. Soms voelt het alsof de les niet is afgesloten, want je gaat weg en zij gaan door met jouw vak op een ander moment. Dat is voor leerlingen wennen, maar voor leraren ook!”
Bevlogen
“Vanuit de schoolleiding hebben we onze ideeën voorgelegd en onze leraren uitgenodigd om mee te denken en het te gaan doen”, legt schoolleider Jeroen Langbroek van Het Noordik uit. De betrokken leraren hebben zich allemaal vrijwillig aangemeld. Zij zijn dus heel bevlogen, maar het vraagt wel een forse investering. Het is vooral een uitdaging om naast de AVA-klas les te geven aan klassen die het reguliere rooster volgen.
Aanvullen
Voor docent Stefan is het waardevol om met leraren van een andere school te werken. “Elke school is anders qua overlegstructuur, administratie bijhouden, lessen indelen. We konden elkaar goed aanvullen met onze eigen kwaliteiten, bijvoorbeeld op het gebied van ict en creativiteit. Zowel binnen mijn eigen vakgebied als vakoverstijgend.” Jeroen ziet in Het Erasmus een waardevolle sparringspartner. “Anticiperen op krimp was voor ons de aanleiding voor het anders vormgeven van het onderwijs. Krimp is een complex probleem die de AVA niet direct oplost, maar we hebben wel samen een onderwijsvernieuwing in gang gezet die veel oplevert voor onze leerlingen.” Op het gebied van krimp blijven de scholen samen optrekken.
Niet anoniem
Van leerlingen krijgt Jeroen terug dat zij de AVA-klas als leuk en prettig ervaren. Dit ziet hij vooral terug in het dagelijkse contact dat zij hebben met de mentor. “Leerlingen willen niet anoniem in een school zitten, ze willen voelen dat ze ertoe doen. Dat doe je als volwassene door veel persoonlijk contact met ze te hebben en hen aandacht te geven. De veiligheid en structuur die daaruit volgt zorgt dat leerlingen de kracht hebben om met zichzelf bezig te zijn en zich verder te ontwikkelen.”
Goede resultaten
Jeroen en Stefan zijn blij met de schoolresultaten van de leerlingen in beide AVA-klassen. Driekwart van de leerlingen doet het goed op het niveau waarin zij werden ingeschaald; sommige leerlingen kregen de mogelijkheid om vakken op een lager of een hoger niveau te volgen. Leerlingen werken veel samen en trekken zich aan elkaar op. Voor sommigen is de AVA-klas wat te onrustig en mist er structuur. “Dan nemen we ze bij de hand en geven we hen stap voor stap meer ruimte om zelf aan de slag te gaan”, zegt Stefan.
Nieuwe structuur
De scholen informeren collega’s die nog niet aangehaakt zijn. Stefan: “We hebben overlegmomenten en we nodigen collega’s uit om te komen kijken in de klas.” Jeroen: “We benadrukken dat we wellicht niet direct de goede oplossing te pakken hebben, maar dat het een zoektocht is. Sceptische collega’s hebben het gevoel dat we de structuur volledig willen loslaten en ervaren veiligheid in oude patronen. Maar de lesstructuur die er nu is, is niet de oplossing voor het organisatorisch vastlopende onderwijs. We willen samen toewerken naar een nieuwe structuur, waarin flexibiliteit, gepersonaliseerd leren en het ontwikkelen van vaardigheden centraal staan.”
Uitbouwen en verder ontwikkelen
In 2017-2018 zal de pilot op beide scholen worden uitgebreid naar het tweede leerjaar en start er een nieuwe AVA-brugklas. Stefan: “We hebben veel geleerd, ook van elkaars school. En de leraren hebben een slag gemaakt in het coachen: wanneer laten we leerlingen los en wanneer hebben ze sturing nodig?”
