Dit schooljaar startte het Antoniuscollege Gouda in twee pilotklassen met formatief werken: 1 havo en 4 vwo. In een buddysysteem wisselen leraren hun leservaringen uit. Hoe werkt dat?
In de podcast zijn wiskundeleraren en ‘buddy’s’ Michiel Heerema en Peter Verheij in gesprek over wat formatief werken voor hen betekent en hoe zij hun samenwerking ervaren.
Wat is formatief werken?
Een aantal leraren hebben met elkaar nagedacht over definities die de verschillende fases rondom het thema formatief goed verduidelijken. Formatief werken is voor hen: “een breder proces van formatief leren dat ‘het klaslokaal’ overstijgt. Leraren werken (vakoverstijgend) samen bij het ontwerpen van leren en het vaststellen waar een leerling zich bevindt ten opzichte van een leerdoel en bepalen wat er nodig is om het leerdoel te bereiken.”
Formatief evalueren en formatief werken
Aan het begin van het gesprek wordt een belangrijke vraag gesteld: wat is het verschil tussen formatief evalueren en formatief werken? Volgens Michiel is er een duidelijk onderscheid: “Wat mij betreft is formatief evalueren dat wat ín de klas gebeurt en formatief werken dat wat buiten de klas gebeurt, dus eigenlijk dat wij hier nu tegenover elkaar zitten.” Peter is het ermee eens en vult aan: “Formatief evalueren gaat om waar een leerling staat, en dit ook meegeven aan de leerling.”
Methodes uitwisselen
Voor Peter is formatief evalueren vrij nieuw; aan het begin van dit schooljaar begon hij hiermee in zijn lessen. Daarom vindt hij de samenwerking met Michiel, die al langer bezig is, erg waardevol. Door wekelijks met elkaar te praten, elkaars lessen te bezoeken en methodes uit te wisselen, helpen de docenten elkaar om de lessen te ontwikkelen. Zo gebruikt Peter nu ook de studieplanner die Michiel voor zijn klassen gebruikt. Deze studieplanner helpt leerlingen om doelgerichter aan het werk te gaan.
Leerdoelenkaart
Naast de studieplanner gebruiken beide leraren ook een zelf samengestelde leerdoelenkaart waarop leerlingen kunnen zien en aangeven welke leerdoelen behaald zijn en welke niet. Dit werkt anders in de brugklas dan in de bovenbouw. Peter: “In de brugklas is het makkelijker, want voor deze leerlingen is alles op school nog nieuw, terwijl ze in de bovenbouw al een andere aanpak gewend zijn.” Ook daarom is het leuk om ervaringen uit te wisselen over wat werkt en wat niet. Peter en Michiel hebben het voordeel dat ze hetzelfde vak geven, maar ook buddy’s die verschillende vakken geven hebben steun aan elkaar.
Buddysysteem
Geïnteresseerde leraren van de school konden zichzelf aanmelden voor deze pilot. De leraren werken met een ‘buddysysteem’ waarin een bovenbouwdocent is gekoppeld aan een onderbouwdocent. De duo’s zien elkaar wekelijks, maar ook de rest van de groep komt regelmatig bij elkaar. Zij wisselen ervaringen, kennis en feedback uit op hiervoor vastgestelde dagen. Zo wordt er gewerkt volgens de formatieve cyclus van feed up, feedback en feedforward. Peter: “De uitwisseling met leraren van andere scholen voordat de pilot begon, vond ik ook waardevol: juist omdat de niveaus uiteenlopen.”
Ervaren en minder ervaren collega’s
Voorafgaand aan de pilot was er eerst draagvlak nodig. Dit kwam al snel toen leraren een aantal collega’s op informele wijze kennis lieten maken met formatief werken.De groep bestaat nu uit ervaren en minder ervaren collega’s. De minder ervaren collega’s hebben vertrouwen in het formatieve proces, omdat er docenten in de groep zitten die al bekend zijn met het idee en dat uitstralen. Zo hopen Michiel en Peter een werkwijze te ontwikkelen die ze daarna binnen hun sectie kunnen verspreiden.
Kennisuitwisseling
Peter en Michiel zien beiden de meerwaarde van het pilotteam. “Normaal praat je met collega’s, maar vooral als het nodig is. Nu overleg je ook als het niet per se moeilijk gaat. Dat vind ik echt een verbetering,” zegt Michiel. Ook het bij elkaar in de les kijken is waardevol. “Ik kan niet alles testen in mijn klas, dus als Peter iets probeert, dan kan ik meekijken en zien wat ik wil overnemen in mijn eigen les. Dat is het mooiste van het buddysysteem: niet steeds het wiel opnieuw uit hoeven vinden.”
Persoonlijke succescriteria
Naast dat de leraren samenwerken en kennisdelen, werken ze ook aan hun eigen groei. Zo hebben ze persoonlijke leerdoelen en succescriteria voor zichzelf opgesteld, die ze met elkaar bespreken om zichzelf te ontwikkelen. “Eigenlijk zijn wij dus ook formatief aan het werken”, merkt Peter op. “Het is heel prettig om je eigen leerdoelen inzichtelijk te krijgen en te horen hoe het ook kan. En wat je kunt doen om je leerdoelen te bereiken. Zo leren we van elkaar.”
Gouden tip
Peter en Michiel hebben nog een gouden tip voor andere leraren die met formatief willen beginnen. “Ga het niet in je eentje doen”, zegt Peter. ”Probeer een groep samen te stellen om met elkaar ideeën te verzinnen en deze samen uit te werken.” Michiel vult aan: “En wil niet te veel tegelijk. Het gaat om formatief werken, dus doe het dan ook formatief. Denk eerst na over je succescriteria – wat wil ik nú bereiken – en wat is dan mijn volgende stap.”
Benieuwd hoe Michiel en Peter het formatief werken in de klas toepassen? Luister dan ook dit extra fragment.
Meer lezen
Wil je ook betrokkenen meenemen in een verandering in je school? Bekijk dan deze tips uit de routekaart veranderaanpak of bekijk alle fases uit het veranderproces.
