Leerlingen zelf laten kiezen wat en hoe ze leren, hoe ziet dat er in de praktijk uit? X11 startte met een pilot waarin elke leerling een eigen leervraag kiest. Zo onderzoekt de ene leerling waarom klei na verloop van tijd uitdroogt, terwijl een andere leerling analyseert wat er gebeurt als je een mentos in een glas cola gooit. Teamleider Mette Spruit legt uit hoe dit werkt.
Waarom hebben jullie gekozen voor het werken met leervragen?
“We stelden onszelf de vraag: waarom komt een leerling naar school? Uiteindelijk om te leren. Hoe kunnen we dan zorgen dat onze leerlingen optimaal kunnen leren? We zijn gekomen tot een aanpak met leervragen waarin de leerling de verantwoordelijkheid krijgt om zelf keuzes te maken in wat hij/zij wil leren en op welke manier. Dit gebeurt natuurlijk onder begeleiding van de docent en vanuit de kerndoelen. We merken dat leerlingen meer gemotiveerd raken om hun project tot een goed einde te brengen. Een van onze leerlingen zei het als volgt: ‘Het is meer vrij werken. Het is niet zo dat de docent dit zegt en zo moet je het doen. Je mag zelf weten wat je doet!’”
Hoe gaat het in zijn werk?
“In de pilot van X11 bieden we vier vakken aan: Innovatie & Prototyping, Mens & Maatschappij, Drama en NASK. De leervraagcyclus kent vijf fases: 1) brainstormen, 2) keuzes maken, 3) doen, 4) zichtbaar maken en 5) reflecteren. Aan het begin van een cyclus formuleren leerlingen voor elk vak zelf een leervraag op basis van een onderwerp dat zij interessant vinden (brainstormen). De kerndoelen vormen hiervoor de basis. Leerling en docent stellen samen een document op (een leerpact), waarin wordt vastgelegd aan welke kerndoelen de leerling moet voldoen (keuzes maken), hoe de leerling het antwoord op die leervraag gaat verkrijgen (doen) en in welke vorm hij/zij dit antwoord laat zien (zichtbaar maken). Een leerling werkt aan meerdere leervragen naast elkaar, zodat het hele curriculum gedekt wordt. We hebben geen toetsen en geen cijfers; aan het einde van het blok gaan leerling en docent met elkaar in gesprek over het resultaat en het proces (reflecteren).”
Bekijk een voorbeeld van een leervraag en de stappen die daarbij doorlopen worden.
Bekijk de video: “Je mag zelf willen wat je doet”
Geen toetsen? Hoe monitor je dan de voortgang van leerlingen?
“De docent coacht de leerlingen gedurende het hele traject. De leerling is zelf verantwoordelijk voor het kiezen van een leervraag, maar de kerndoelen zijn hiervoor leidend en de docent ziet erop toe dat die in de leervraag terugkomen. Zo zorgen we dat ons onderwijs leerling-gestuurd is én bereiden we hen voor op de centrale eindexamens. Het eindproduct van de leervraag komt in het portfolio van de leerling te staan. X11 is een school voor media en vormgeving en onze leerlingen stromen dan ook veelal door naar creatieve opleidingen, waarbij een portfolio een voorwaarde is voor aanmelding.”
Wat vinden de leerlingen ervan om zelf te bepalen wat en hoe ze leren?
“De meeste leerlingen vinden het leuk om zelf het onderwerp te kiezen waarover zij willen leren. Ook werkt het voor veel leerlingen goed om op een zelf uitgekozen plek in de school zelfstandig te kunnen werken. Vaak is het begin lastig, maar zijn ze na afloop verbaasd en trots op hun eigen leerwinst. Het is echt een overwinning op zichzelf. Maar sommige leerlingen vinden het moeilijk om op deze manier te werken. Ze hebben bijvoorbeeld moeite met bepalen hoe ze kunnen aantonen dat ze hun leervraag beantwoord hebben en komen niet verder dan tekst op een poster. Misschien past deze werkwijze niet bij elk kind, maar ik denk ook dat het een gevolg is van jarenlang leren in een bepaald systeem. Hoe dan ook, de coachende rol van de docent is belangrijk om te zorgen dat alle leerlingen mee kunnen komen.”
Waar liggen nog uitdagingen?
“Soms heeft een leervraag raakvlakken met meerdere vakken. De vraag ‘Hoe vliegt een helikopter?’ valt bijvoorbeeld onder NASK, maar ook onder Innovatie & Prototyping. Leerlingen mogen dan de lesuren van beide vakken inzetten om vakoverstijgend aan hun leervraag te werken. Dit vakoverstijgend leren willen we graag uitbreiden en we zijn momenteel aan het onderzoeken wat daarvoor nodig is. Ook zijn we de mogelijkheden voor een digitaal portfolio aan het bekijken.”
Inspiratie binnen de school
Om de onderwijsvisie van X11 zichtbaar te maken heeft docent Jurriaan Rexwinkel deze infographic ontwikkeld.
